ΜΕΤΡΑ ΕΠΙΠΟΛΑΙΟΤΗΤΑΣ, Του Νίκου Λάζαρη

Η ποιητική Ανθολογία τής καθηγήτριας νεοελληνικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια τής νέας Υόρκης κυρίας Κάρεν Βαν Ντάικ, με τον εύγλωττο τίτλο "Μέτρα Λιτότητας", δεν είναι η μόνη ανθολογία νέων Ελλήνων ποιητών που έχει εκδοθεί πρόσφατα στη χώρα μας. Είναι όμως η μόνη που κυκλοφόρησε πρώτα στην Αγγλία σε δίγλωσση έκδοση από τον φημισμένο,εκδοτικό κολοσσό "Penguin" και στη συνέχεια στην Αμερική από τη σειρά των εκδόσεων "New York Review of Books",αλλά και η μόνη που έχει αποσπάσει άκρως εγκωμιαστικές κριτικές, τόσο από έγκριτες εφημερίδες και έντυπα (The Guardian,New Yorker,TLS κ.ά),όσο και από εγνωσμένης αξίας κριτικούς όπως είναι ο Βρετανός Τέρυ Ήγκλετον. Αξίζει λοιπόν τον κόπο, να αφιερώσουμε λίγο από τον πολύτιμο χρόνο μας για να σχολιάσουμε, εν συντομία, αυτή την ανθολογία, με την ευκαιρία τής έκδοσής της στη γλώσσα μας από τις εκδόσεις "Άγρα".
Και πρώτα απ'όλα να πούμε, ότι η εν λόγω ανθολογία δεν αποτυπώνει με ποιητικό τρόπο τις οδυνηρές συνέπειες τής οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, όπως δηλώνεται εμφατικά στον τίτλο της και όπως ισχυρίζεται στον πρόλογό της η κυρία Βαν Ντάικ. Για τον απλούστατο λόγο, ότι από τα εκατόν τριάντα τέσσερα ποιήματα τής ανθολογίας, μόνο δώδεκα περιέχουν στοιχεία τής κρίσης. Ούτε όμως είναι αληθές,αυτό που υποστηρίζει αφελώς και άκριτα η ανθολόγος, ότι δηλαδή τα επαχθή μέτρα λιτότητας που επέβαλαν οι δανειστές στη χώρα μας, ανάγκασαν τους ποιητές και τις ποιήτριες να στραφούν στην ομοιοκαταληξία και στο μέτρο. Και τούτο γιατί από τους σαράντα εννιά ποιητές που περιλαμβάνονται στην ανθολογία μόνο τέσσερις χρησιμοποιούν ρίμα (οι τρεις ευκαιριακά) και μόνο ένας δεκαπεντασύλλαβο. Όσο για τον ισχυρισμό τής κυρίας Βαν Ντάικ ότι η ανθολογία της διακρίνεται για την ποικιλία της,θα μας επιτρέψει να πούμε ότι αυτή η ποικιλία υπάρχει μόνο στη φαντασία της. Εκείνο που διαπιστώσαμε εμείς διαβάζοντάς τα "Μέτρα λιτότητας" είναι τούτο: τα ποιήματα χαρακτηρίζονται από μια θλιβερή και εξόχως πληκτική ομοιομορφία.
΄Όμως το μείζον πρόβλημα τής πολυσυζητημένης ανθολογίας, συνίσταται στο γεγονός ότι τα περισσότερα κείμενα που περιέχονται σε αυτήν, δεν είναι ποιήματα. Είναι σκέψεις,προτάσεις,δηλώσεις,κραυγές,προσχέδια ποιημάτων,ποιητικίζοντες,άμουσοι, ανώριμοι, άτερπνοι στίχοι,αλλά όχι ποιήματα. Ουσιαστικά δηλαδή έχουμε να κάνουμε με μιαν ανθολογία μη ποιημάτων και μη ποιητών (εξαιρέσεις βέβαια υπάρχουν), η οποία εγείρει πολλά ερωτηματικά και απορίες για τη σύνθεσή της.
Με ποια λογική, για παράδειγμα, εκφράζει την ελληνική κρίση, ο Τουρκοκύπριος ποιητής Mehmet Yashin, ο οποίος δεν έχει ζήσει στην Ελλάδα και επιπλέον δημοσιεύει τα ποιήματά του (στην ανθολογία!) στα Τουρκικά; Με ποια λογική επίσης έχει θέση σε μιαν ανθολογία τής οποίας το θέμα είναι η ελληνική κρίση, ένα ερωτικό (!) ποίημα τού συγγραφέα Γκασμέντ Καπλάνι,γραμμένο, πολλά χρόνια πριν ξεσπάσει η ελληνική κρίση, στην Αλβανία; Επιπροσθέτως: είναι ο Καπλάνι ποιητής; Με ποια κριτήρια ανθολογούνται ως ποιητές, οι καλοί, οφείλουμε να ομολογήσουμε, πεζογράφοι Παπαμάρκος και Παλαβός; Με ποια κριτήρια ανθολογείται τόσο απλόχερα ο Γιάννης Στίγκας; Είναι τόσο καλός ποιητής, όσο επιχειρεί να μας πείσει η ανθολόγος, ή μήπως συμβαίνει να διαθέτει ξεχωριστές ικανότητες στις δημόσιες σχέσεις;
Τα ερωτήματα και οι απορίες θα μπορούσαν να συνεχιστούν επί μακρόν. Θα σταματήσουμε όμως εδώ.
Συμπερασματικά: Η ανθολογία τής κυρίας Βαν Ντάικ δεν δείχνει τις συνέπειες τής οικονομικής κρίσης στη χώρα μας,ούτε την κρίση τής ποίησης (κακή στιχοποιία όπως αυτή που κυριαρχεί στην ανθολογία, υπήρχε και πάντα θα υπάρχει). Δείχνει την κρίση των πάλαι ποτέ κραταιών εκδοτικών οίκων ("Penguin"κ.ά.), την κρίση των εφημερίδων ("The Guardian" κ.ά), αλλά και την κρίση που διέρχεται παγκοσμίως η λογοτεχνική κριτική (Ήγκλετον κ.ά). Πάνω απ' όλα όμως δείχνει τη μεγάλη σύγχυση (αληθινή τρικυμία εν κρανίω) που υπάρχει στο μυαλό τής κυρίας Βαν Ντάικ. Ο πραγματικός τίτλος τής πολυσυζητημένης ανθολογίας έπρεπε να είναι ο εξής: Μέτρα επιπολαιότητας. Ή, αν θέλετε κάτι ακόμη πιο σκληρό: Μέτρα γελοιότητας!

Πεντακό

Τυπώνονται το πολύ διακόσια. Κόστος εκτύπωσης 200 ευρώ. Ο συγγράψας παίρνει 125. Τα υπόλοιπα μοιράζονται, πάνε το σύνολον 15 στα βιβλιοπωλεία που κάνει διαφημιστικό η φυλλάδα που μας πατρονάρει. Στο κατάστημα μας καταθέτει 500 ευρώ. Καθαρό κέρδος  από 300 ευρώ και ανά συλλογή. Κι όλοι είναι ευχαριστημένοι.
Του κάνουμε και μια παρουσίαση στο βιβλιοπωλέιο που μας παίζει και είναι και χαρούμενος.  Αυτή είναι η πολιτική οικονομία της έκδοσης ποιημάτων στις αρχές του αιώνα.

Οι κρίκοι της καθιέρωσης

Για να υπάρξει κάποιος ποιητής, θέλει τον Πουλικάκο του να διαβάζει στο ραδιόφωνο ποιήματά του, όπως για τον Εγγονόπουλο, ή τον Γιάννη Κακουλίδη του να διαφωνίζει σε εκπομπές στην τηλεόραση το μεγάλο ποιητή Νίκο Καρούζο. Για τον μεσαίων βαρών  και προς κατηγορία πετεινού Γιάννη Πατίλη, αν δεν μιλήσω εγώ και ο Παστάκας θα πάει αδιάβαστος. Ούτε εγώ μόνο ούτε ο Παστάκας. Και οι δυο. Ο λόγος είναι ότι τα νεότερα κωλόπαιδα έχουν τόση έγνοια για το όνομά τους που δεν έχουν  όχι τη γενναιδωρία που χρειάζεται, αλλά δεν κάνουν τον κόπο να διαβάσουν.

Κούλουμα 2017

Ακόμα και σαν καύσιμη ύλη της ιστορίας να τους δεις
αυτοί τιμάνε τη λάσπη του χρόνου ως και γαμώντας,
τη σκληρή εργασία που ξεσπάει
σε μιαν αργία αδέξια που σιχαίνεσαι, εσύ
ο ανώτερος, ο υπονοών τον αισθητήν,
με κρατική, λεύκη απεργία εργασία,
εσύ ο μη μου ρίξεις , ο υποτακτικός σε κάθε εκκλησία,
ξεσπάς στο ανθρωπάκι που είσαι όμοιός του,
με μια κακία εκ καταγωγής ζητιάνου από τα Κράβαρα.
Δεν ανεβαίνεις όσο κι αν μειώσεις,
τί να μειώσει ένας δειλός προς Πρέβεζα;
Περάσανε απ' το ποίημα σου μυρίσανε και φύγανε
προς τη μεγαλοσύνη της ευτέλειας
που υψώνει όνειρα έστω κι από χαρταετό
και σ' άφησαν εκεί μες στη χολή της ξοδεμένης
φαντασμαγορίας των λέξεών σου
ποιητή, μαλάκα, της μνησικακίας του εβδομήντα.